لنج سازی در قشم
لنج گونه‌ای از کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند دیده می‌شود. لنج‌ها بر پایه قایق‌های بادبانی رایج در خلیج فارس ساخته می‌شود با این تفاوت که به جای بادبان با موتور حرکت می‌کند. عرشه باز یا نیمه‌باز دارد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی موتور بنزینی یا دیزل برای پیشراندن لنج‌ها بکار رفت و امروز بیشتر لنج‌ها موتور دارند.
لنج بزرگترین صنایع دستی جهان است و دانش ساخت آن به عنوان میراث بشر به حساب می‌آید …
اما چرا لنج سازی از صنایع دستی است؟ چون در ساخت آن از نقشه از پیش تعیین شده‌ای استفاده نمی‌شود و به بیان دیگر هر لنج در نوع خود بی‌مانند است! هر یک از این آثار هنری زاده ذهن سازنده آن است و او این علم را از پدرانش آموخته است.
یک تیم ۵-۶ نفره نزدیک ۲ سال طول می‌کشد تا یک لنج را به اتمام برسانند. قیمت یک لنج معمولی تا حدود ۲میلیارد تومان است و عمر مفید آن بیش از ۱۰۰ سال!
از هنر سازنده همین بس که آن را پس از ساخت به آب می‌امدازد، اگر کم‌ترین ایرادی داشته باشد کل ۲سال زحمتش به زیر آب می‌رود و البته که هیچ استادی اثری نمی‌سازد که نابود شود و صنعت‌گران خون‌گرم جنوب هم از این امر مستثنی نیستند.در جنوب به کسانی که در کار ساخت لنج می‌باشند جلاف یا گلاف گفته می‌شود.به اتاق ناخدا قماره و به انبار پائینی خن گفته می‌شود.
لنج سازى و قایق‌سازى از قدیمى‌ترین و مهم‌ترین صنایع دستى جنوب ایران است و سابقه آن به دوره افشاریه مى‌رسد. به طور کلی ساکنان بنادر و جزایر خلیج فارس تا حدود ۵۰ سال پیش با لنج های بادبانی به شهر های بمبئی در هندوستان و بصره در عراق و حتی شرق آفریقا و کشورهای تانزانیا و سواحیلی تجارت می کردند. این سفرها ممکن بود یک سال هم طول بکشد.
هنوز هم در بسیاری از شهرهای استان بوشهر و هرمزگان صنعت سنتی لنج سازی، تجارت و دریانوردی با لنج برقرار است و لنج سازان (گلافان)، دانش این صنعت را نسل به نسل در خانواده ها از پدر به پسر منتقل کرده اند. در مسیر اسکله لافت تا جزیره قشم چندین کارگاه لنج سازی به چشم می خورد که می تواند مقصد گردشگران داخلی و خارجی باشد. روستای پیپشت واقع در نزدیکی بندر لافت به عنوان مهد لنج سازان جزیره قشم شناخته می شود. شواهد تاریخی نیز حاکی از آن است که در گذشته های دور پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس لنج های خود را از این روستا خریداری می کردند. در روستاهای پی پشت ، گوران، سر ریگ و لافت می توان کارگاه های ساخت لنج را دید و از نزدیک با مراحل ساخت لنج آشنا شد. کارگاه های لنج سازی گوران و پی پشت با تبدیل شدن به مراکز توریستی می توانند سهم مهمی از درآمدهای این صنعت را به خود اختصاص دهند. در روستای گوران یکی از اهالی این روستا با یک لنج کوچک شش متری به نام ” ترتری “، خدمات ویژه گردشگری با پخش موزیک محلی و ارائه غذا در مسیر جنگل دریایی حرا به گردشگران را آغاز کرده که باید با ارائه آموزش و مجوز های لازم از این اقدام حمایت کرد.
شوربختانه هرسال شاهد از بین رفتن این میراث معنوی می باشیم. کمتر گردشگری مایل به تماشای این غول های چوبی می باشند. ساخت موزه های دریانوردی در بنادر و جزایر خلیج فارس گامی مهم در مستند سازی و معرفی این صنعت مهم بومی جنوب کشور می باشد. گمرک تاریخی سوزا مکانی مناسب برای ایجاد موزه دریانوردی است. آموزش جامعه محلی برای معرفی و گروه های گردشگر برای بازدید از این صنعت با داشتن زیر ساختها برای معرفی این صنعت بسیار کارساز خواهد بود. ساماندهی کارگاه های لنج سازی، نصب تابلوهای اطلاع رسانی، استفاده از جامعه محلی با دانش بومی، گام مهمی در جذب گردشگر و جلوگیری از انزوای این هنر دیر پای ایرانی است.
نهادهای متولی در زمینه میراث فرهنگی و گردشگری در تلاش هستند تا صنعت لنج سازی را به عنوان بخش مهمی از میراث فرهنگی و معنوی جزیره قشم به جهانیان معرفی کنیم. دانش ساخت لنج سنتی ایرانی و دریانوردی در حوزه خلیج فارس در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۲۰۱۱ به عنوان هشتمین اثر ناملموس ایرانی در ششمین اجلاس میراث ناملموس سازمان یونسکو که در جزیره بالی اندونزی برگزار شد، ثبت جهانی شد.
